Voor deze video gebruikte ik een gelijkaardige stijl (lettertype, letterkleur…) als die van VRT NWS in Het Journaal. De rechten van die huisstijl behoren tot VRT. Ter informatie: wegens corona werden deze beelden niet met een uitleencamera, maar met een smartphone gemaakt.
Hoewel er in Nederlandstalig België al enkele jaren een dalende trend is in de boekenverkoop, komen er jaarlijks toch duizenden boeken bij op de markt. Uitgeverijen zijn uit noodzaak wel selectiever geworden in welke boeken ze uitgeven. Sommige auteurs kiezen er daarom voor om hun boek op een alternatieve manier te publiceren. Maar wordt dit veel gedaan? En kunnen zij überhaupt enige bekendheid vergaren?
Nikita Goossens
Misschien maakte je ooit iets mee waarvan je dacht: “Hierover zou ik een boek kunnenschrijven”. Wel, je bent niet de enige. Sinds 2017 komen er jaarlijks afgerond gemiddeld 5.800 Nederlandstalige boeken bij op de markt in het Vlaamse en het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest, dat blijkt uit cijfers van de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR).
Het gaat hier welteverstaan enkel om boeken die ook gedeponeerd werden bij de KBR. Dit is verplicht voor alle papieren boeken die enerzijds verschijnen in België of geschreven zijn door Belgen die in ons land gedomicilieerd zijn maar in het buitenland worden uitgegeven, en anderzijds een ISBN-nummer hebben. Dat is een wereldwijd gebruikte identificatiecode waardoor een uitgave eenvoudig terug te vinden is in databanken. Een ISBN-nummer is niet verplicht, maar wordt aangeraden als het de bedoeling is om het boek op verschillende plaatsen te verspreiden.
In de cijfers uit bovenstaande grafiek worden ook academische publicaties van universiteiten opgenomen. E-books zitten er dan weer niet bij aangezien het voorlopig nog niet verplicht is om de Koninklijke Bibliotheek hiervan een exemplaar te bezorgen. “Elk jaar komen er dus wel heel veel boeken bij op de markt en ondanks – of juist door – deze hoge aantallen, zijn er in ons land weinig auteurs van Nederlandstalige boeken die van hun pen kunnen leven“, zegt Vé Bobelyn, algemeen directeur van VBK België (deel van de Nederlandse uitgeversgroep Veen Bosch & Keuning), tevens bestuurder bij Boek.be.
Uitgeverijen zijn selectiever
Bij uitgeverijen of uitgeversgroepen met een traditionele structuur zoals onder meer Lannoo en VBK België gaat een manuscript dat wordt goedgekeurd veel processen door, waaronder redactie en vormgeving, om uiteindelijk als boek op de markt te verschijnen. Voor de financiële kant hiervan rekenen deze uitgeverijen op enkele bestsellers. “Deze zijn nodig om zuurstof te creëren om andere boeken uit te geven. Zo kunnen nieuwe auteurs groot gemaakt worden”, zegt Bobelyn.
Vandaag zorgt dit model wel voor enkele beperkingen, bevestigt ook de algemeen directeur van VBK België: “De boekenverkoop in Nederlandstalig België daalt, dat was ook al zo voor corona. Het wordt voor een uitgeverij dus moeilijker om naast die populaire zaken of sterke auteurs die al jaren zuurstof geven nog veel nieuwe dingen te proberen. Vroeger kon dit veel meer omdat er gewoonweg meer boeken werden verkocht, zelfs van minder bekende en onbekende auteurs. Uitgeverijen moeten nu selectiever zijn en dat is soms jammer, zeker voor debutanten.” Er wordt wel eens gezegd dat het klassieke model niet meer werkt en zou moeten veranderen. Daar is Bobelyn het niet mee eens: “Dat is altijd al gezegd, maar vandaag werkt het nog steeds. Sommige boekhandels zeggen dat er een overaanbod is, maar er worden gewoon minder boeken verkocht ten opzichte van vroeger. Hierdoor lijkt het enkel zo.”
“Als een beginnend bandje zelf een demo opneemt, vindt iedereen dat geweldig. Als je daarentegen een boek schrijft en het niet via een klassieke uitgeverij uitbrengt, zeggen mensen dat het waarschijnlijk niet goed genoeg is”
Oprichter van Beefcake Publishing Inan Akbas
Vandaag zijn er wel al uitgeverijen die het anders aanpakken. Uitgeverij Beefcake Publishing in Gent werkt op ongeveer dezelfde manier als een andere uitgeverij, met het verschil dat er gewerkt wordt met crowdfunding. Voor elk boek dat wordt uitgegeven, wordt er eentje opgestart in de vorm van een voorverkoop om de financiële kant te verzorgen. “Iedereen die een bijdrage doet, ontvangt het boek en soms andere exclusieve dingen. De lezers worden dus van bij het begin betrokken en dat schept een band. Voor mij als uitgever is het natuurlijk voordelig omdat er geen prefinanciering nodig is voor het boek, maar ook voor de auteur is het positief omdat die zelf geen kosten hoeft te maken”, zegt oprichter Inan Akbas.
De boeken die worden uitgegeven via zijn uitgeverij liggen wel meestal niet op nationaal vlak in de boekhandels. Grotere uitgeverijen hebben namelijk vaker contracten met boekhandels en betalen ook specifiek om boeken in de kijker te plaatsen. Akbas heeft het gevoel dat de consument daarbij in het algemeen boeken van traditionele uitgeverijen verkiest: “De literaire wereld is nog altijd een beetje een elitaire wereld. Als een beginnend bandje zelf een demo opneemt, vindt iedereen dat geweldig. Als je daarentegen een boek schrijft en het niet via een klassieke uitgeverij uitbrengt, zeggen mensen dat het waarschijnlijk niet goed genoeg is.”
Boek in eigen beheer
Voor wie helemaal niet met een uitgeverij wil werken, is er de mogelijkheid om een boek in eigen beheer uit te geven. Dit wil zeggen dat de auteur zelf instaat voor het hele uitgaveproces. De laatste jaren ligt het aandeel nieuwe boeken in eigen beheer ten opzichte van het totaal aantal nieuwe boeken jaarlijks op een kleine 5 procent. Tenminste als we kijken naar de Nederlandstalige boeken die gedeponeerd worden bij de Koninklijke Bibliotheek. In realiteit zijn er veel auteurs in eigen beheer die geen ISBN-nummer aanvragen voor hun boek omdat het de bedoeling is om het boek enkel in hun eigen omgeving te verspreiden. Deze boeken moeten dus niet bezorgd worden aan de KBR en worden ook nergens anders geregistreerd. Hierdoor is het onmogelijk om het exacte aantal boeken in eigen beheer op de markt te achterhalen.
Een boek uitgeven in eigen beheer geeft auteurs volledige vrijheid in hoe ze hun boek op de markt brengen. Volgens Vé Bobelyn moeten mensen zich wel bewust zijn van het verschil met een uitgeverij: “Soms zeggen mensen dat een uitgeverij gewoon met het geld wegloopt. Maar mocht een uitgeverij niet professioneel zijn, zouden wij niet bestaan. Wanneer een auteur in eigen beheer op een bepaald moment ziet dat het boek aanslaat en het graag breder in de markt wil zetten, is er ook wel een uitgeverij nodig. Zij hebben tenslotte contracten met boekhandels, supermarkten, grote onlineplatformen…”
Zonder uitgeverij is het inderdaad moeilijk om een boek in boekhandels te krijgen. Soms kan een boek in eigen beheer wel in een vestiging van Standaard Boekhandel liggen omdat het bijvoorbeeld een band heeft met de regio, maar op nationaal vlak gebeurt dat zelden. Sonny Vanderheyden uit Halle bracht in 1998 zijn eerste boek uit in eigen beheer. Dit ging over de geschiedenis van Carnaval Halle en was te verkrijgen in de lokale Standaard Boekhandel. Voor zijn recentere boek in eigen beheer ‘Zot van Carnaval’, over de emotie van het volksfeest, koos hij er bewust voor om het niet aan te bieden bij Standaard Boekhandel. Naar zijn aanvoelen moest hij namelijk een te groot percentage van de verkoopprijs afgeven aan de boekhandel om op het einde van de rit uit zijn kosten te komen.
Bekijk Sonny’s volledige ervaring met de uitgave van zijn boek ‘Zot van Carnaval’ in de video hieronder:
Self-publishingplatformen
Sonny schakelde voor het drukken een lokale drukkerij in, maar het kan ook anders. Er zijn bedrijven die zich specifiek richten op het drukken van boeken in eigen beheer. Ludo Van Cauwenberge, die het boek ‘Maagverkleining: less is more’ uitbracht in eigen beheer, werkte via het self-publishingplatform Brave New Books. Dit Nederlands bedrijf drukt een boek pas zodra het effectief besteld wordt waardoor de kosten laag blijven. Het bedrijf zorgt er ook voor dat het boek besteld kan worden via onder meer bol.com en de webshop van Standaard Boekhandel. “De procedures bij Brave New Books zijn heel goed beschreven waardoor ik van het insturen van mijn manuscript tot de verkoop van het boek geen persoonlijk contact heb gehad met het bedrijf. Alles verliep volledig automatisch”, zegt Van Cauwenberge.
Zoals te zien is in de grafiek is het aandeel boeken via Brave New Books dat gedeponeerd werd bij de KBR heel klein. Het self-publishingplatform waarvan het grootste aantal Nederlandstalige boeken gedeponeerd werd, is SKRIBIS. Dit Gentse bedrijf werd in 2017 opgericht als deel van drukkerij Mirto Print. SKRIBIS helpt auteurs hun boek in eigen beheer te realiseren en daarnaast is er ook de optie om het boek aan te bieden via de webshop van SKRIBIS. Sinds de start van de drukkerij in 2017 is het aantal verkochte boeken via die webshop blijven stijgen. Van 2019 naar 2020 steeg dat aantal nog met 26 procent. Voor elk self-publishingplatform geldt dat een boek al vrij goedkoop kan uitgegeven worden, maar de kosten lopen op afhankelijk van hoeveel ‘extra’s’ de auteur graag wil.
Hoewel Brave New Books de optie aanbiedt om tegen een meerprijs professionele eindredactie te laten doen, koos Ludo Van Cauwenberge daar bewust niet voor: “Ik liet het nalezen door mijn familie en vriendenkring en voor het ontwerpen van de cover deed ik beroep op een laatstejaarsstudente Grafisch Ontwerp. Ook om reclame te maken voor het boek maakte ik momenteel nog geen kosten.” Hierdoor kostte zijn boek uitgeven hem relatief weinig, maar het heeft wel invloed gehad op de verkoop. Ludo is namelijk nog niet uit de kosten geraakt.
Dat het boek op de markt verschijnt en beschikbaar is, is dus één zaak. Het is nog een andere zaak om het boek ook een beetje bekend en verkocht te krijgen. Sonny Vanderheyden raakte, zoals te zien is in de video hierboven, wel uit de kosten. Hij organiseerde dan ook een persconferentie en door zijn werk bij Radio 2 kon hij zijn boek bij De Madammen promoten. Natuurlijk had het succes ook wat met het onderwerp van het boek te maken, maar marketing is vandaag wel het belangrijkste aspect om een boek succesvol te maken.
Het belang van marketing
Volgens Inan Akbas van Beefcake Publishing “kan je het mooiste boek van de wereld hebben, maar als niemand het weet of ziet, heb je er niets aan”. Die boodschap geeft hij ook mee aan de auteurs die via hem een boek uitbrengen. Hélène Poncelet bracht intussen drie kinderboekjes uit via de uitgeverij waarvan eentje met crowdfunding. De twee volgende werden gefinancierd door de uitgeverij zelf omdat er toen al een community van lezers was opgebouwd en de uitgeverij dus minder financieel risico liep. “Mensen hebben ook iets van: “We hebben je een keer gesteund en je hebt zo veel geld opgehaald, het zal nu wel lukken zeker.” Crowdfunding werkt volgens mij dus geen twee keer. Inan had me ook gezegd dat je crowdfunding enkel moet doen als je een groot netwerk hebt, anders moet je daar niet aan beginnen ”, zegt Poncelet.
Hoewel ze er eerst wat bang voor was, werd het vrij snel duidelijk dat veel mensen haar wilden steunen: “Voor het eerste boek hebben we een dikke 7.000 euro opgehaald. Het heeft wel veel werk gevraagd. Je moet constant mensen mailen, proberen in de krant te geraken, regelmatig iets posten op Facebook en dan hangt het ook een beetje af van je netwerk. Mensen gaan alleszins niet vanzelf geld geven. Soms voelde het aan als bedelen en dat is niet leuk, maar mensen krijgen wel iets in de plaats. Als ze je steunen, krijgen ze je boek of zelfs meer.”
“Je moet constant mensen mailen, proberen in de krant te geraken, regelmatig iets posten op Facebook en dan hangt het ook een beetje af van je netwerk. Mensen gaan alleszins niet vanzelf geld geven”
Auteur Hélène Poncelet
Ondanks Hélènes goede marketingstrategie, komt zij ook vooroordelen tegen omdat ze niet langs een traditionele uitgeverij ging: “Toen mijn tweede boekje ‘Het grote verdriet van Kikker Cas’ uitkwam, had VTM Nieuws laten weten dat ze naar mijn boekvoorstelling zouden komen maar uiteindelijk zijn ze niet komen opdagen. Een week later bracht een andere kinderboekenschrijfster via een grote uitgeverij een boekje uit. Bij haar waren ze wel op de boekvoorstelling en werd het in het nieuws gebracht. Dat is dan wel zuur.”
Als illustratrice ontwerpt ze vandaag ook covers voor andere boeken van Beefcake Publishing: “Ik heb hier nu een jeugdboek staan dat ik heel goed vind waarvan ik de cover heb mogen ontwerpen. Mocht dat van Marc De Bel zijn, was dat nu een film volgens mij. Maar omdat het van een onbekende auteur is, gebeurt daar niets mee en dat is echt jammer.” Ook klassieke uitgeverijen moeten vandaag wel meer inspanningen doen dan vroeger om de consument te triggeren om een boek te kopen, laat topvrouw in de sector Vé Bobelyn weten.
Toekomst van de boekensector
Hoewel de vooroordelen over boeken die niet via een traditionele uitgeverij worden uitgebracht nog zeer actueel zijn, doen enkele alternatieve concepten het wel goed. Lize Spit, auteur van ‘Het smelt’ en ‘Ik ben er niet’, geeft haar boeken uit via de Nederlandse uitgeverij Das Mag. Deze uitgeverij kwam in 2015 tot stand door crowdfunding. Er werd toen bijna 200.000 euro opgehaald. Waar Beefcake Publishing in België voor elk project individueel een crowdfunding opstart, was dat bij Das Mag voor de uitgeverij in haar geheel. Het doel van beide uitgeverijen is wel om minder boeken uit te geven zodat er meer persoonlijke aandacht kan gaan naar elk boek en elke auteur. Dat Lize Spit een bestsellerauteur is geworden met uitgeverij Das Mag, kan betekenen dat steeds meer alternatieve concepten in de toekomst zullen aanslaan.
Boeken in eigen beheer zullen wel niet snel op bijvoorbeeld de Boekenbeurs (intussen is deze te koop aangeboden door Boek.be, nvdr) te vinden zijn. “Tot op heden staan er op de Boekenbeurs bijna allemaal uitgevers en boekhandels die lid zijn van Boek.be en hiervoor onder andere lidgeld betalen. In dit verdienmodel is er dus amper ruimte voor”, zegt Vé Bobelyn. “Hoe uitgeverijen wel van betekenis kunnen zijn,” gaat ze verder, “is door bijvoorbeeld boeken in eigen beheer eens te bekijken als die hen opgestuurd worden. Als een auteur heel goed is, wordt die wel ontdekt door uitgevers. Daar ben ik van overtuigd. En de mensen die als hobby een boek in eigen beheer uitgeven, moeten er vooral plezier aan hebben. Dat is het belangrijkste, denk ik.”
Lees ook deze artikels:
- Mijn eerste boek: hierover gaat het
- De influencer: een onmisbare speler in marketingstrategie
- Het leven van Brusselse straatartiesten
Volg mij op Facebook en Instagram om updates te krijgen van mijn blog!