Elke dag nog verbaast het me hoeveel onderliggende vrouwonvriendelijke gedragspatronen er in onze maatschappij aanwezig zijn. Zaken die zo genormaliseerd zijn, maar eigenlijk een product zijn van de eeuwenoude patriarchale samenleving waarin we leven. Zelfs kleine dingen in ons dagelijks woordgebruik leggen telkens weer pijnpunten bloot. En hoe meer je erover nadenkt, hoe meer je je ervan bewust wordt. Ik stel me de vraag: hoe zouden we zijn als vrouw mochten we in een matriarchale maatschappij leven?
Discriminerend woordgebruik
Laat me eerst even inzoomen op het discriminerende, diepgewortelde woordgebruik dat dagelijks massaal gebruikt wordt. Zinnen die ik zelf bijvoorbeeld resoluut niet meer gebruik zijn ‘je mannetje staan’ of ‘je vermannen’. Het zijn zinnen die je al van kleins af aan hoort en die je dan maar opneemt als deel van je woordenschat. Maar die zinsconstructies doen het uitschijnen alsof je als vrouw niet genoeg emotionele kracht hebt om de wereld aan te kunnen. Nochtans moeten we als vrouwen elke dag overleven in een samenleving die niet op onze maat is gemaakt. Dat getuigt van voldoende emotionele kracht, denk ik.
Waarom moedigen we mannen niet aan om zich ’te vervrouwen’ of ‘hun vrouwtje te staan’. Dan zou de wereld er misschien wat beter uitzien. Een uitdrukking die ik nog erger vind is ‘grow some balls’. Alsof mannen niet op de grond liggen van de kleinste schop in het kruis terwijl vrouwen – als alles goed gaat – de capaciteit hebben om een heel mensje uit zich te persen… Het ergste is dan nog dat er vaak gezegd wordt ‘wees geen pussy’ alsof vrouw zijn zwakte betekent. Ik weet niet hoor, maar zou je niet beter refereren naar het vrouwelijk geslachtsdeel als ‘sterk’?
Vrouwen als primaire verzorger
Maar naast woordgebruik zijn er nog veel andere situaties waaruit blijkt dat vrouwen als inferieur worden gezien. Heb je bijvoorbeeld al eens gezien – in films of in het echt – dat mannen als ze voor een tijdje vertrekken vaak zeggen aan een mannelijk kind: ‘zorg goed voor je mama en zusje’? Alsof de mama niet voor zichzelf kan zorgen en zelfs een minderjarig kind nog meer kwaliteiten heeft… Maar tegelijkertijd verwachten we wel van vrouwen dat ze nog steeds de primaire verzorger zijn van kinderen – compleet negerend dat er ook een vader is die verantwoordelijkheden heeft – en dat ze daarnaast zelfs zorgt voor haar partner alsof hij haar kind is. Een beetje tegenstrijdig, niet? Een vrouw moet dus voor iedereen zorgen, maar krijgt er helemaal geen credit voor.
Een vrouw moet voor iedereen zorgen, maar krijgt er helemaal geen credit voor.
Hoeveel vrouwen smeren de boterhammen van hun partner niet, maken het eten klaar, doen de afwas terwijl meneer in de zetel met zijn voeten omhoog naar een zoveelste voetbalmatch kijkt? We kijken er niet raar van op als dit gebeurt, maar dat zou wel het geval moeten zijn. Vooral bij de oudere generatie is dit scenario nog het geval, maar ook veel jongere mannen groeiden op met dit beeld en hebben dit zo geïnternaliseerd dat ze zelf denken dat dit is hoe het hoort… En deze situatie moet in onze maatschappij dan ook nog eens het toekomstbeeld zijn waar elke vrouw van droomt?! Want als je dat gezin niet hebt of wilt, dan scheelt er zogezegd iets met je…
Aan vrouwen die geen kinderen willen, wordt vaak automatisch gevraagd: ‘Maar wat als je een man hebt die wel kinderen wil?’ Terwijl dat toch echt geen redelijke vraag is… Waarom zou je als vrouw je eigen keuzes en principes moeten aanpassen omdat een man dat wil? En daarbij, kinderen baren is heus niet de enige rol die vrouwen hebben. Je bent niet minder compleet als je geen kinderen hebt, hoor. Mensen zeggen ook wel eens: ‘als je je verwachtingen en eisen niet bijstelt zal je alleen overblijven…’ Alsof je als vrijgezelle vrouw minder waard bent en geen perfect gelukkig leven kan leiden. Ik denk nochtans dat veel singles gelukkiger zijn dan vrouwen die vastzitten in een huwelijk dat eigenlijk voordeliger is voor een man dan voor een vrouw.
Ambities van jongs af aan
Doordat dit traditionele beeld wordt voorgehouden, worden vrouwen sterk beperkt in hun toekomstdenken en voelt het vaak aan alsof er geen andere optie is dan een gezin te stichten waarbij je als vrouw de meeste taken opneemt. We leven dan misschien niet meer in de jaren 1950 en gelukkig hebben vrouwen vandaag meer rechten, maar er is ook nog een grote mentaliteitsverandering nodig vooraleer we als vrouwen echt vrij kunnen zijn. Al van kinds af aan worden meisjes in de richting geduwd van een gezinnetje te stichten. Jongens mogen veel langer zorgeloos vrij zijn want ‘boys will be boys‘ terwijl er van meisjes al veel sneller wordt verwacht dat ze verantwoordelijk zijn en een zorgende rol opnemen. We zien het alleen al aan het speelgoed dat meisjes standaard krijgen: theesetjes en poppen.
We leven dan misschien niet meer in de jaren 1950 en gelukkig hebben vrouwen vandaag meer rechten, maar er is ook nog een grote mentaliteitsverandering nodig vooraleer we als vrouwen echt vrij kunnen zijn.
Het is niet erg om daarmee te spelen en als dat de voorkeur is van het kind, is dat helemaal oké. Maar we moeten wel zorgen dat zowel meisjes als jongens toegang hebben tot zowel roze theesetjes en poppen als bouwsets en autootjes. En nee, het is geen bedreiging voor ‘de mannelijkheid’ – whatever that may be – als een jongen met Barbies speelt. Dit tegenargument dat vaak gebruikt wordt, is immers ook weer een product van onze patriarchale samenleving. Als meisjes en jongens niet al van kinds af aan in een bepaald rollenpatroon zouden geduwd worden, dan zouden ze kunnen opgroeien met veel grotere dromen en zouden ze ambities ontwikkelen zonder sociale condities.
Feminisme is ook goed voor mannen
Voornamelijk heteromannen lijken een afkeer te hebben van het woord ‘feminisme’. Ze voelen het aan alsof feministen ‘hun vrijheid willen afnemen’. Als je het hebt over de vrijheid om zonder gevolgen vrouwen te misbruiken en lastig te vallen? Ja, die vrijheid willen we zeker afnemen. Maar buiten meer respect tonen voor vrouwen, zouden hun levens niet veranderen als vrouwen een evenwaardige positie krijgen in de maatschappij. Waar anti-feministen dus echt bang van zijn, is dat ze vrouwen niet meer onder controle zouden kunnen houden. Ze zijn bang dat hun ‘fragiele mannelijkheid’ aangetast wordt als vrouwen hen niet nodig hebben. Maar is het niet leuker als een vrouw dan echt voor je kiest in plaats van uit noodzaak om te kunnen overleven zoals vroeger het geval was?
Waar anti-feministen echt bang van zijn, is dat ze vrouwen niet meer onder controle zouden kunnen houden. Ze zijn bang dat hun ‘fragiele mannelijkheid’ aangetast wordt als vrouwen hen niet nodig hebben.
Als mannen iets lezen of horen over vrouwen die de patriarchale samenleving aankaarten, is hun reactie nog vaak ‘Ja maar, niet *alle* mannen zijn zo’. Nee, niet alle mannen zijn zo. Maar élke vrouw is al wel eens bang geweest van een – bekende of onbekende – man die haar achtervolgde, objectiveerde of ongewenst aanraakte. Dus het gaat wel degelijk nog steeds om *te veel* mannen. Reageren met ‘not all men‘ of zelfs vrouwen bestempelen als mannenhaters is dus niet de gepaste reactie. Op die manier verwerp je de angsten die een vrouw doormaakt in haar leven. Een betere reactie zou zijn: ‘Er zijn inderdaad nog veel mannen die vrouwen zien als een object, ik zal mannen in het vervolg aanspreken over hun gedrag.’ Daarbij hebben bijna alle mannen wel onbewuste vooroordelen over vrouwen door de manier waarop ze zijn opgegroeid en het is belangrijk dat ze zich daarvan bewust zijn en die actief afleren.
Verder hebben we vandaag gelukkig al meer aandacht voor het verschil tussen geslacht en gender, maar toch worden mannen die voor mannen vallen of mannen die zich iets ‘vrouwelijker’ uiten door bijvoorbeeld een jurk te dragen nog vaak als zwak gezien. Ook dit idee stamt af van het idee dat vrouwelijk zijn minderwaardig is. Haat naar mannen die zichzelf ‘vrouwelijker’ tonen, heeft dus ook vrouwenhaat als oorsprong. Dat idee dat je geen ‘echte man’ bent als je empathie en zorgzaamheid toont, is enorm schadelijk. Mannen mogen nog te vaak geen teken van breekbaarheid tonen, waardoor onder meer misbruik bij mannen een groot taboe is.
Haat naar mannen die zichzelf ‘vrouwelijker’ tonen, heeft ook vrouwenhaat als oorsprong.
Bij vrouwen wordt er bij misbruik dan weer vaak gezegd dat ze het wel op een of andere manier zelf hebben uitgelokt… Maar in plaats van aan victim blaming en vrouwen te beschuldigen van ‘dramatisch’ te zijn of te ‘overdrijven’, zouden mannen beter hun energie steken in mee te gaan in de strijd tegen het patriarchaat. Maar ja, het is makkelijker om vrouwen te controleren en beschuldigen dan andere mannen aan te zetten om hun verantwoordelijkheid te nemen, zeker? Nochtans zijn voor mannen zelf hun ‘soortgenoten’ ook de grootste predators. Het is dus veel interessanter voor hen om de feministische strijd te vervoegen in plaats van ertegen te strijden. Want als mannen dan zelf ooit in een situatie zitten waarin ze benadeeld worden door patriarchale normen, zouden ze blij zijn te merken dat hun verlichtingsstrijd ook al bezig is.
Hoewel al het voorgaande klopt, blijft het wel triest dat we bezig moeten zijn met het overtuigen van mannen dat feminisme ook goed is voor hen. Ze zouden feministische bewegingen ook moeten respecteren enkel en alleen omdat het vrouwen ten goede komt.
Veel gevolgen van de traditionele rollenpatronen
Ik ben eerder al ingegaan op enkele gedragspatronen die ervoor zorgen dat vrouwen als minderwaardig worden gezien, maar ik wil nog enkele actuele zaken belichten waaruit blijkt dat dit nog steeds het geval is. Toen Rusland Oekraïne binnenviel, werden mannen bijvoorbeeld al snel aangemoedigd tot zelfs verplicht om te gaan vechten in de oorlog om hun land te beschermen. Velen mochten zelfs niet vluchten terwijl vrouwen met hun kinderen wel naar veilige oorden konden trekken.
In conflictsituaties keren we blijkbaar heel makkelijk terug naar oude rollenpatronen: de man die moet vechten en de vrouw die voor de kinderen moet zorgen.
In conflictsituaties keren we dus blijkbaar heel makkelijk terug naar oude rollenpatronen: de man die moet vechten en de vrouw die voor de kinderen moet zorgen. Dat niemand eigenlijk zou moeten vechten in deze onverantwoorde oorlog is een andere zaak. Maar ik vraag me oprecht af waarom mannen werden verplicht om te vechten in plaats van gewoon mannen én vrouwen de optie te geven om zich vrijwillig aan te melden. Alsof vrouwen minder goed kunnen vechten dan mannen? Het feit is dat veel mannen die nu in de oorlog vechten geen militaire opleiding hebben gehad. En toch wordt er zomaar vanuit gegaan dat zij dat omdat ze man zijn beter zouden kunnen dan vrouwen? Dat vind ik problematisch, want het is weer een teken dat mannen als sterker worden gepercipieerd en er van de vrouwen verwacht wordt dat ze gewoonweg wachten tot hun ‘held’ thuiskomt.
Verder is het denken in traditionele rollenpatronen schadelijk omdat dit geen ruimte geeft aan iets anders dan heterorelaties. Hoe vaak wordt er bij vrouw-vrouw- en man-manrelaties niet gezegd wie ‘de man’ en ‘de vrouw’ in de relatie is. Terwijl dat helemaal niet het vaste kader zou mogen zijn waar alles mee vergeleken wordt. Het zorgt er ook voor dat veel mensen zo lang worstelen met hun geaardheid te accepteren. Ook als vrouwen geen kinderen willen of kunnen krijgen, tast dit volgens onze maatschappij ‘de vrouwelijkheid’ aan terwijl vrouwen niet in de eerste plaats als broedmachines gezien zouden mogen worden. Als een vrouw geen kinderen kan krijgen terwijl ze dat wel wil, kan die maatschappelijke druk daarbij nog extra pijnlijk zijn. We zouden echt volledig moeten afstappen van die traditionele kijk op ‘het gezin’, want ook dat is eigenlijk sterk verouderd.
Dubbele standaarden
Tot slot zijn er heel veel dubbele standaarden waarin genderongelijkheid sterk verweven zit. het gaat vaak om heel ‘gewone’ dagelijkse dingen die geaccepteerd worden bij mannen maar niet bij vrouwen. Denk maar aan lichaamshaar. De schoonheidsidealen in onze maatschappij vloeien allemaal voort vanuit onze patriarchale ideeën. Bij vrouwen mag er geen enkel ‘overtollig’ haartje te zien zijn. En als een oksel of bikinilijn niet helemaal kaal is, zal het al snel als een statement gezien worden waar iedereen dan wel een mening over heeft. Het feit dat er over vrouwelijk lichaamshaar gedebatteerd wordt terwijl mannen haar in overvloed kunnen hebben zonder dat er ooit iets over gezegd wordt, getuigt van een enorm dubbele standaard. ‘Ja maar, haar is een teken van mannelijkheid…’ Nee, haar is menselijk.
De schoonheidsidealen in onze maatschappij vloeien allemaal voort vanuit onze patriarchale ideeën.
Hetzelfde geldt voor de regels dat mannen in bloot bovenlijf mogen rondlopen terwijl vrouwen zich moeten bedekken (zowel in het echt als volgens de richtlijnen op sociale media). Alsof een vrouwenborst zoveel anders is dan die van een man. De gemiddelde Belgische man heeft eigenlijk zelfs een grotere cupmaat dan ik. Waar is de logica dan? Naar mijn mening zou het ofwel voor zowel mannen als vrouwen verboden moeten zijn om in bloot bovenlijf te lopen ofwel voor allebei toegestaan. In dat laatste geval heeft iedereen de keuze om te doen wat die wil. Is dat niet beter? Zo ervaren ook mannen de druk niet om op het strand in bloot bovenlijf te zitten als ze dat niet willen. Want op wat slaan de huidige regels nu? Letterlijk op niets.
Verder wordt succesvolle vrouwen in deze maatschappij vaak verweten dat ze wel met iemand in bed zullen gedoken hebben om aan te top te geraken. De eerste reden waarom dat fout is om te denken, is omdat je de kwaliteiten van vrouwen niet moet onderschatten. De tweede reden is dat het zo klinkt alsof enkel vrouwen dan in de fout zouden zijn en de man die zijn macht misbruikte geen schuld treft… Vroeger hadden we een wereld waarin vrouwen niet anders konden dan financieel leunen op mannen. We mochten niet eens een eigen bankrekening openen! En toch worden vrouwen tegelijkertijd al sinds jaar en dag makkelijk bestempeld als ‘golddiggers‘ die enkel uit zijn op het geld van een man terwijl er letterlijk geen andere optie was dan onderhouden worden door een man doorheen de geschiedenis.
Zelfs als je alles volgens het boekje doet, zal je als vrouw kritiek krijgen.
Later konden vrouwen dan gelukkig gaan werken, maar dan was het weer niet goed. De typische ‘vrouwenjobs’ zoals kinderverzorgster worden vandaag nog steeds als minderwaardig gezien en slecht betaald. En in élke job worden we minder betaald dan mannelijke werknemers die hetzelfde werk doen. Als we dan toch een goedbetaalde job vinden en een hoge functie bekleden door het harde werk, zijn mannen dan weer boos omdat we hen niet nodig hebben om op te leunen en is hun ego gekrenkt…
Naar een matriarchaat?
Kortom: zelfs als je alles volgens het boekje doet, zal je als vrouw kritiek krijgen. Om het met een mooie quote van de auteur Farida D. te zeggen: “For every woman labelled as not living right, there is a man who just has the right to live.” Eigenlijk moeten we – vrouwen én mannen – proberen om alles af te leren wat het patriarchaat ons ooit heeft geleerd. Dus om terug te komen op mijn initiële vraag over hoe we als vrouw zouden zijn in een matriarchaat? Wel, we zouden minder geremd zijn, een mooier toekomstbeeld hebben, minder angst kennen en vooral véél meer vrijheid hebben op alle vlakken.
Het erge is dat we voldoende vrouwen hebben die klaar zijn om de samenleving grondig aan te passen, maar dat verandering hardnekkig wordt tegengehouden aangezien mannen met geld de macht hebben. Denk maar aan de Iraanse meisjes die massaal worden vergiftigd op school in een poging hen er weg te houden. Een opgeleide vrouw is blijkbaar de grootste bedreiging voor het patriarchaat. Gelukkig zijn er daar veel van en blijven meisjes en vrouwen overal ter wereld vechten voor hun recht op onderwijs. Samen zullen we er ooit wel komen.
Voor deze post over genderongelijkheid focus ik me vooral op de identiteit vrouw/man. Uiteraard zijn er naargelang andere intersecties met huidskleur, afkomst, seksuele geaardheid en genderidentiteit nog andere ervaringen die ik onmogelijk in één enkele tekst en/of vanuit mijn standpunt kan bundelen. Dat neemt echter niet weg dat de meeste zaken in deze tekst voor alle vrouwen gelden ongeacht andere intersecties. In ieder geval is er nog veel werk om op elk vlak van identiteit gelijkheid te bekomen.
Lees ook deze blogposts over vrouwenrechten
- Internationale Vrouwendag 2021: Ja, die is nog nodig
- Slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag worden nog te vaak niet geloofd
- Menstruatie zou geen taboe mogen zijn
Volg mij ook op Instagram en Facebook om updates te krijgen over mijn blog! Op Instagram deel ik bovendien meer beeldmateriaal en daar krijg je een meer visuele inkijk in mijn leven.